بازسازی مرجعیت اخلاقی روحانیت در جهان معاصر: رویکردی تربیتی

به گزارش رسانه مرام، در مصاحبه اختصاصی رسانه مرام با حجت الاسلام دکتر فدایی؛ مدیر گروه اخلاق موسسه تخصصی اخلاق و تربیت مطرح شد:

رسانه مرام: مبانی تربیتی مرجعیت اخلاقی روحانیت چیست؟

از منظر تربیت اخلاقی، مرجعیت روحانیت بر سه ساحت شکل می‌گیرد:

الف)ساحت فردی: تجسد فضایل اخلاقی—مانند قناعت، صداقت و خودکنترلی—در سبک زندگی روزمره.
ب)ساحت ارتباطی: توان همدلی، گفت‌وگوی اخلاقی و برقراری ارتباط سازنده با نسل‌های مختلف.
ج) ساحت اجتماعی: مسئولیت‌پذیری، عدالت‌ورزی و الگودهی در مقام یک مربی اخلاق عمومی.
این سه ساحت در کنار هم «هویت تربیتی روحانی» را می‌سازند؛ هویتی که اساس مرجعیت اخلاقی است.

رسانه مرام: چرا نظام تربیت حوزه با نیازهای جامعه جدید فاصله پیدا کرده است؟

نظام آموزشی حوزه بیشتر بر «تربیت علمی» متمرکز بوده و از «تربیت اخلاقی یکپارچه» غفلت شده است. در حالی‌که تربیت اخلاقی امروز بر پرورش قضاوت اخلاقی، توان حل مسائل پیچیده و مهارت مواجهه با موقعیت‌های واقعی اخلاقی تأکید دارد، برنامه درسی حوزه این الزامات را به‌صورت ساختاری در خود ندارد. این شکاف سبب شده بخش مهمی از مشروعیت اخلاقی روحانیت در چشم نسل جدید تضعیف شود.

رسانه مرام: راهکارهای تربیتی برای بازسازی مرجعیت اخلاقی چیست؟

بازسازی مرجعیت نیازمند سه نوع تحول است:

۱. تحول در محتوا
• افزودن درس‌های «اخلاق کاربردی» بر اساس مسائل واقعی جامعه.
• وارد کردن «روان‌شناسی تربیتی»، «مهارت‌های ارتباطی» و «اخلاق حرفه‌ای» به عنوان سرفصل‌های اصلی.

۲. تحول در روش‌های تربیت
• جایگزینی آموزش‌های منفعل با روش‌های فعال مانند مطالعه موردی، ایفای نقش و تمرین‌های میدانی.
• ایجاد فرآیندهای «خودارزیابی اخلاقی» و «بازخورد مستمر» برای طلبه.

۳. تحول در ارزشیابی
• طراحی نظام ارزشیابی که دانش اخلاقی، نگرش اخلاقی و مهارت عملی را هم‌زمان بسنجد.
• به‌کارگیری «ارزشیابی همتایان» و «نظارت میدانی» بر رفتار اخلاقی.

رسانه مرام: نقش الگویی روحانیون در تربیت اخلاقی چیست؟

در فلسفه تربیت اخلاقی، الگو بودن یکی از مؤثرترین شیوه‌های تربیت است. روحانی تنها با بیان اخلاقی تأثیرگذار نمی‌شود؛ بلکه هنگامی مربی اخلاق جامعه است که سبک زندگی او تجسد عملی فضیلت باشد. این امر نیازمند فرآیند مداوم «خودسازی اخلاقی» است.

رسانه مرام: چشم‌انداز این تحول تربیتی را چگونه می‌بینید؟

چشم‌انداز مطلوب، شکل‌گیری «نسل جدید روحانیِ مربی» است؛ نسلی که دارای مبانی نظری استوار، مهارت‌های تربیتی و منش اخلاقی سازگار با زیست معاصر باشد. در این صورت، مرجعیت اخلاقی از «جایگاه انتسابی» به «مقام اکتسابی» تبدیل می‌شود و می‌تواند اعتماد عمومی را بازسازی کند.