آشنایی با کتاب «تبیین چالش‌های اخلاق معاشرت روحانیت»
🔻 معرفی اثر؛ آشنایی با کتاب «تبیین چالش‌های اخلاق معاشرت روحانیت»
🔹این کتاب توسط محمد همایونفر در قطب اخلاق، خانواده و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی در ۲۲۴ صفحه تهیه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسیده است
🔹انقلاب اسلامی نقطه عطف بی‌مانند در تاریخ حیات روحانیت است که بیش از هر چیز کارآمدی اجتماعی و سیاسی روحانیت را بر محوریت معارف وحیانی به چالش می‌کشد.
گزافه نیست اگر بگوییم که در کشاکش و کوران چالش کارآمدی سیاسی و اجتماعی روحانیت در بستر اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی، این اخلاق اجتماعی روحانیت است که به مثابه تسهیل گر و شتاب دهنده بسیار اثربخش می‌تواند بر جهت‌گیری قضاوت‌ها و به بار نشستن سیاست‌ها، هم تهدیدگر و تخریب گر ظاهر شود و هم اعجاز آفرین و امیدبخش.
شناخت دقیق‌تر و تبیین چالش‌های اخلاق اجتماعی روحانیت، شناخت ریشه‌ها و زمینه‌ها، علل و عوامل و آثار و تبعات این چالش‌ها، دستمایه تتبعات و تأملاتی گردید که اثر پیش رو را رقم زده است.
🔸ساختار اثر
این کتاب در ۱۱ گفتار تألیف شده است؛ گفتار اول با عنوان «روایت طلبه شدن» به بیان خشت‌های کج و هویت طلبگی، برخی انگیزه‌های مثبت و منفی و عوارض خشت‌های کج پرداخته است.
گفتار دوم با عنوان «اولین برخورد، اولین تصویر!» ضمن بررسی ارتباطات غیرکلامی و معاشرت اجتماعی، خوش رویی در کلام معصومین (ع) و علل و ریشه‌های ترش رویی و خوش رویی را تبیین کرده و اسلوب کلام و مأموریت تبلیغ و هدایت را مورد تأکید قرار داده است.
نویسنده در گفتار سوم با عنوان «طلبگی به منزله شغل؟» روحانیت به مثابه یک مسیر و سلوک و اعتدال و دوگانه دنیا طلبی و زهد را تشریح کرده است.
«سلوک اجتماعی روحانیت و مواجهه با غیریت‌ها» عنوان چهارمین گفتار از کتاب حاضر است که در آن رواداری در مواجهه با غیریت‌ها و مخالفان و مصادیقی ملموس از مواجهه با غیریت‌ها تبیین شده و متغیرهای مواجهه با مخالفان در سیره امام علی (ع) و ملاحظات و آسیب‌ها در مواجهه با غیرت‌ها (دوری از مظان اتهام وهن لباس روحانیت، عدم توان تخصصی و فرصت‌های مورد نیاز و ایجاد حاشیه‌های خطرساز و پرهزینه) به رشته تحریر درآمده است.
دیگر گفتار این کتاب با عنوان «روحانیت و ابعاد و انواع خدمت رسانی و گره گشایی» اهمیت و جایگاه خدمت در قرآن و روایات، ابعاد اخلاقی خدمت به مردم و چالش برخورد با منتقدان و معترضان را تشریح کرده و متغیرهای مؤثر بر چالش مواجهه با منتقدان و پیامدهای مواجهه نامناسب با منتقدان را بیان کرده است.
«کنشگری در موضوعات تخصصی و مسئله مرجعیت اجتماعی روحانیت» عنوان هفتمین گفتار از این کتاب است که در آن مصادیقی از دخالت غیرکارشناسی در مسائل و راهکارهای روحانیان برای مواجهه غیر آسیب‌زا با مسائل تخصصی به رشته تحریر درآمده است.
نویسنده در گفتار هشتم با عنوان «تحجر اتهام یا انحراف؟» به بررسی چیستی تحجر، ریشه‌ها، علل و زمینه‌های تحجر و راهبردها، رهیافت‌ها و راهکارهای در مقابله با تحجر می‌پردازد.
در گفتار نهم با عنوان «قضاوت دیگران و تصویر اجتماعی روحانیت» ریشه‌های قضاوت منفی و ایجاد قضاوت بدبینانه از روحانیت در ذهن جامعه تشریح شده و مصادیقی از تخریب ذهنیت اجتماعی در مورد روحانیت و راه حل‌هایی برای پرهیز از قضاوت زود هنگام درباره دیگران مورد تأکید قرار گرفته است.
در گفتار دهم با عنوان «توقعات اجتماعی و چالش‌های مواجهه» ضمن بررسی توقعات اجتماعی مردم از روحانیت در کلام رهبر معظم انقلاب، انواع توقعات نابجا از روحانیت و انواع مواجهه با توقعات اجتماعی از سوی روحانیت تبیین شده و ریشه‌های مواجهه نادرست روحانیت با توقعات بیجای اجتماعی و عوارض و پیامدهای مواجهه نادرست روحانیت با توقعات اجتماعی به نگارش درآمده است.
«روحانیت و چالش‌های اخلاقی فعالیت در فضای مجازی» عنوان یازدهمین و آخرین گفتار از کتاب مذکور است که در آن ویژگی‌های فضای مجازی، بستر شکل‌گیری چالش‌های اخلاقی و دو فضایی شدن جهان و تغییرات اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته و آسیب‌های فردی و روانشناختی (استفاده افراطی از اینترنت و رفتار اعتیادی، انزوا و تحلیل رفتن توان عقل)، آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی (به خطر افتادن حریم شخصی، ترویج تبرج و تن آرایی و شکاف نسلی) و بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی در کنشگری‌های فضای مجازی (عقلانیت، عالمیت و همکاری اخلاقی و قانونی) به رشته تحریر درآمده است.
🔹انواع مواجهه با توقعات اجتماعی از سوی روحانیت
برخورد با توقعات اجتماعی از سوی روحانیون معمولاً از قاعده و روش خاصی تبعیت نمی‌کند و تابعی از اقتضائات و متغیرهایی است که به صورت سلیقه‌ای و گزینشی از سوی خود افراد در صورت بندی نوعی از مواجه اتفاق می‌افتد، اما شاید بتوان با اوصافی مواجهات ناصواب و هزینه ساز را در دو دسته کلی طبقه‌بندی کرد:
– مواجهه دفعی، غیرمشفقانه و غیراقناعی؛
– مواجهه تأییدی غیرمسؤولانه و خطرساز.
در گونه نخست، فرد روحانی توقع را پس می‌زند و با کلام یا رفتار نوعی از به من ربطی ندارد را تحویل فرد متوقع می‌دهد، این مواجهه البته در مواردی که با نیت سو استفاده و فرصت طلبی از جایگاه روحانیت انجام می‌گیرد، شاید مواجهه ناصوابی تلقی نشود، اما زمانی که توقع بیجا و نامطلوب بر اساس نگاه مثبت شکل گرفته باشد، چنین مواجهه‌ای منجر به ایجاد تصویر منفی و تخریب سرمایه اجتماعی روحانیت می‌گردد و بهتر است اگر قرار است در جواب توقع پاسخ منفی ارائه گردد، همراه با اقناع و دلایل مشفقانه باشد.
در نوع دوم، تأیید و همراهی با توقع بیجا، نوعی پاسخ انفعالی در برابر موقعیت، فشار و سایر متغیرها تلقی می‌شود و ناصواب بودن آن آشکار است و دیگر انگیزه و خاستگاه توقع اهمیت چندانی در ارزش گذاری مواجهه ندارد.
